ការព្យួរទោស

ការព្យួរទោស

ការព្យួរទោស ជាការបង្គាប់របស់តុលាការដែលមានអានុភាពផ្អាក់ការអនុវត្តមូលទោស (មាត្រា១០៤) និងឈានទៅរកការលុបចោលទាំងស្រុង(មាត្រា១១១,មាត្រា១១៦ និង មាត្រា១២៣)ក្នុងករណីគ្មានការដកហូតការព្យួរទោសទេ។ ការព្យួរទោសអាចប្រព្រឹត្ត ទៅក្រោមរូបភាពជា ការព្យួរទោសធម្មតា និងការព្យួរទោសសាកល្បង(ភាពខុសគ្នាស្ថិត ត្រង់អត្ថិភាពនៃលក្ខខណ្ឌ)។
ក.ការព្យួរទោសធម្មតា                                             
លក្ខខណ្ឌបឋមនៃការព្យួរទោស.ដើម្បីអនុវត្តបទបញ្ជត្តិស្តីពីការព្យួរទោស ត្រូវគិតតែអំពី ការផ្តន្ទាទោស ជាស្ថាពរខាងបណ្តឹងអាជ្ញាប៉ុណ្ណោះ(មាត្រា១០៥)។
លក្ខខណ្ឌគ្រិះ.គេសង្កេតឃើញថា លក្ខខណ្ឌនៃការព្យួរមានការប្រែប្រួលទៅតាមប្រភេទ នៃបទល្មើសចោទប្រកាន់ ថាតើបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម បទលហុ ពោលគឺច្បាប់ដាក់លក្ខខណ្ឌលើ អត្ថិភាពនៃការផ្តន្ទាទោសពីមុន និងកំណត់អំពីទោសដែលអនុញ្ញាតអោយចៅក្រមអាចព្យួរបាន។
.រយពេលនៃការផ្តន្ទាទោសស្ថាពរពីមុន ឬអតីតកាល : ១.ក្នុងករណីចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋ រឺបទមជ្ឈិម បើ៥ឆ្នាំ មុនមានការផ្តន្ទាទោសជាស្ថាពរ និង២.ក្នុងករណីចោទប្រកាន់ពីបទលហុ បើ១ឆ្នាំមុនមានការផ្តន្ទាទោសជាស្ថាពរ ចៅក្រមពុំអាចសម្រេចព្យួរទោសបានទេ។ រយៈពេលនេះចាប់គិតពីថ្ងៃដែលសេចក្តីសម្រេចផ្តន្ទាទោសពីមុនចូលជាស្ថាពរ។ ម្យ៉ាងទៀត ប្រសិនបើមានការផ្តន្ទាទោសជាស្ថាពរ តែរយៈពេល៥ឆ្នាំ ឬ១ឆ្នាំ បានកន្លងហួស ទើបមានការ ប្រព្រឹត្តបតល្មើសចោតប្រកាន់ ជនល្មើសនៅតែអាចទទួលបាននូវអត្ថប្រយោជន៍ដែរ។
.ទោសដែលអាចព្យួរបាន គឺទោសដាក់ពន្ធនាគារប្រកាសតិចជាងឬស្មើនិង៥ឆ្នាំនិងទោស ពីន័យជាប្រាក់(បទឧក្រឹដ្ឋ និងបទមជ្ឈិម) ហើយទោសដាក់ពន្ធនាគារ និងទោសពិន័យជាប្រាក់ (បទលហុ)។
ចំពោះបទឧក្រឹដ្ឋ ឬ បទមជ្ឈិម តុលាការអាចប្រកាសព្យួរទោសតែមួយផ្នែកនៃមូលទោស ដោយបញ្ជាក់ពីថិរវេលា និងចំនួនទឹកប្រាក់ពិន័យ ដែលព្យួរ(អាចព្យួរមួយផ្នែក ឬទាំងស្រុង)។
.ការដកហូតការព្យួរទោស. កាលណាមានផ្តន្ទាទោសថ្មីជាស្ថាពរមួយទៀត ក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំពីបទឧក្រឹដ្ឋ ឬ បទមជ្ឈិម និងក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំពីបទលហុ បន្ទាប់ពីមានការផ្តន្ទាទោស ពីមុនទៅតាមករណីនីមួយៗ ការព្យួរទោសធម្មតានេះត្រូវដកហូតដោយពេញច្បាប់ហើយទោស ទី១ត្រូវអនុវត្តដោយមិនអាចស្រូបចូលជាមួយទោសទី២ឡើយ។ គម្លាតរយៈពេល៥ឆ្នាំ ចំពោះការ ផ្តន្ទាទោសលើកទី១ ពិបទឧក្រិដ្ឋ ឬបទមជ្ឈិម ហើយ១ឆ្នាំចុះពោះបទលហុ ត្រូវគិតតាំងពីថ្ងៃសេចក្តី សម្រេចផ្តន្ទាទោសពីមុនចូលជាស្ថាពរ។ តែតុលាករអាចប្រកាសីសភាពមិនអាចដកហូតបាន ចំពោះ ការព្យួរទោសពីមុន ដោយបញ្ជាក់ហេតុផលពសេស។
.ការទុកជាអសារបង់ការផ្តន្ទាទោស.ក្នុងករណីដែលគ្មានការផ្តន្ទាទោសថ្មីជាស្ថាពរទេ ក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំ ពីបទឧក្រិដ្ឋ ឬបទមជ្ឈិម ឬ១ឆ្នាំ ពីបទលហុ បន្ទាប់ពីការផ្តន្ទាទោសជាស្ថាពរ លើកទី១ទេនោះត្រូវទុកជាអាសាបង់ ការផ្តន្ទាទោសដែលចៅក្រមប្រកាសព្យួរទោសចំពោះបទ លហុ ហើយចំពោះការផ្តន្ទាទោសពីបទឧក្រិដ្ឋ ឬបទមជ្ឈិម ត្រូវចាត់ទុកជាអាសារបង់ ការផ្តន្ទា ទោសទាំងស្រុងទុះបីជាមានការព្យួរទោសមួយយផ្នែកក៏ដោយ។ មានន័យថាទោសមិនអាចយក​មកអនុវត្តបានទៀតឡើយ។
ក.ការព្យួរទោសសាកល្បង
ការព្យួរទោសសាកល្បងមានអានុភាពដាក់អោយទណ្ឌិតស្ថិតនៅក្រោមវិធានការ​ ត្រួតពិនិត្យនិងគោរពនូវកាតព្វកិច្ចដោយឡែកមួយ ឬច្រើនក្នុងរយៈពេលសាកល្បង(មាត្រា ១១៧កថាកណ្ឌទី២)។ រយៈពេលសាកល្បងដែលចៅក្រមកំណត់មិនអាចតិចជាង១ឆ្នាំ និងមិនអាច លើសពី៣ឆ្នាំទេ(មាត្រា១១៨)។ ក្នុងរយៈពេលសាកល្បង ទណ្ឌិតត្រូវស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យតាម ដាន និងអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដែលកំណត់ក្នុងសេចក្តីសម្រេចតុលាការ។
លក្ខខណ្ឌ.តុលាការអាចព្យួរទោសសាកល្បងនូវទោសដែលបានសម្រេចដាក់ពន្ធានាគារ ដែលមានរយៈពេលពី៦ខែទៅ៥ឆ្នាំ​ (មាត្រា១១៧ កថាកណ្ឌទី១)។
វិធានការត្រួតពិនិត្យ.គោលដៅនៃវិធានការនេះ គឺដើម្បីស្តារនីតិសម្បទាជនល្មើសឡើងវិញ ជាវិសេសវិធានការនេះជំរុញអោយទណ្ឌិតមានស្មារតីប្រុងប្រយ័ត្នមិនត្រូវប្រព្រឹត្តបទល្មើសថ្មីទៀត មិនត្រឹមតែក្នុងអំឡុងពេលនៃការសាកល្បងទេ តែនាពេលអនាគតវែងឆ្ងាយ។
វិធានការត្រួតពិនិត្យដែលតម្រូវទៅលើទណ្ឌិត មានដូចតទៅ៖
១.ទណ្ឌិតត្រូវតែគោរពតាមដីកាកោះរបស់ព្រះរាជអាជ្ញាឬរបស់បុគ្គលដែលព្រះរាជអាជ្ញា បានប្រគល់អំណាចអោយ។
២.ទណ្ឌិតត្រូវមកទទួលនូវការមកពិនិត្យមើល របស់បុគ្គលដែលព្រះរាជអាជ្ញាបាន ប្រគល់អំណាចអោយ។
៣.ទណ្ឌិតត្រូវប្រគល់ដល់ព្រះរាជអាជ្ញា ឬដល់បុគ្គលដែលព្រះរាជអាជ្ញាបានប្រគល់ អំណាចអោយនៅគ្រប់ឯកសារសម្រាប់ធ្វើការផ្ទៀងផ្ទាត់លើការបញ្ចូលអោយទៅរស់នៅក្នុង សង្គមវិញ។
៤.ទណ្ឌិតត្រូវជូនដំណឹងដល់ព្រះរាជអាជ្ញា អំពីការផ្លាស់ប្តូរអាស័យដ្ឋានរបស់ខ្លួន។
៥.ទណ្ឌិតត្រូវជូនដំណឹងដល់ព្រះរាជអាជ្ញា អំពីការផ្លាស់ប្តូមុខរបរ របស់ខ្លួន។
៦.ទណ្ឌិតត្រូវតែមានការអនុញ្ញាតពីព្រះរាជអាជ្ញា មុនពេលធ្វើដំណើរទៅបរទេស (មាត្រា១១៩)។
កាតព្វកិច្ចដោយឡែកដែលអាចតម្រូវទៅលើទណ្ឌិតមានដូចតទៅ៖
១.បំពេញសកម្មភាពខាងវិជ្ជាជីវៈ
២.ទទួលការបង្ហាត់បង្រៀន ឬទទួលការបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ
៣.រស់នៅក្នុងកន្លែងណាមួយជាកំណត់
៤.ទទួលអោយពេទ្យធ្វើការពិនិត្យឬការព្យាបាល
៥.បញ្ជាក់ថាខ្លួនរួមចំណែកក្នុងការចិញ្ចឹមបីបាច់គ្រួសារ
៦.ធ្វើការជុសជុលការខូចខាត ដែលបណ្តាលមកពីបទល្មើស តាមទល្ធភាពនៃធនធានរបស់ខ្លួន
៧.បញ្ជាក់ថាខ្លួនបានបង់ប្រាក់ជូនរដ្ឋ បន្ទាប់ពីការផ្តន្ទាទោស តាមទល្ធភាពនៃធន ធានរបស់ខ្លួន
៨.មិនត្រូវធ្វើសកម្មភាពខាងវិជ្ជាជីវៈ ឬសង្គមដែលអនុញ្ញាត ឬសម្រួលដល់ការ ប្រព្រឹត្តបទល្មើស។ ក្នុងករណីនេះតុលាការបញ្ជាក់អំពីសកម្មភាពដែលហាមឃាត់
៩.មិនត្រូវមានមុខនៅទីកន្លែងខ្លះក្នុងករណីនេះតុលាការបញ្ជាក់អំពីទីកន្លែងដែល  ហាមឃាត់
១០.មិនត្រូវសេពគប់បនល្បែង
១១.មិនត្រូវសេពគប់ភេសជ្ជៈស្រវឹង
១២.មិនត្រូវសេពគប់ជាមួយបុគ្គលខ្លះ ពិសេសចារី សហចារី អ្នកផ្តើមគំនិត អ្នកសម គំនិតឬជនរងគ្រោះនៃបទល្មើស។ក្នុងករណីនេះតុលាការបញ្ជាក់អំពីបុគ្គលដែលមិនត្រូវ សេពគប់ជាមួយ។
១៣.មិនត្រូវកាន់កាប់ ឬយកតាមខ្លួននូវអាវុធ គ្រឿងផ្ទុះ និងគ្រប់រំសេវគ្រប់ប្រភេទ។
នៅក្នុងសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួន តុកាលារត្រូវចែងអំពោះកាតព្វកិច្ចដោយឡែក ដែលតម្រូវទៅលើទណ្ឌិត(មាត្រា១២០)។ក្នុងករណីចាំបាច់ និងយោងទៅតាមបណ្តឹង របស់ព្រះរាជអាជ្ញា តុលាការអាចកែប្រែកាតព្វកិច្ចដោយឡែក ដែកតម្រូវលើទណ្ឌិតបាន។
ការដកហូតការព្យួរទោស អាចប្រពឹត្តក្នុងករណីមានការបំពានកាតព្វកិច្ចដោយឡែក ឬវិធានការត្រួតពិនិត្យ ឬការប្រពឹត្តបទល្មើសថ្មី ក្នុងកំឡុងពេលសាកល្បង។ ក្នុងករណីនេះ តុលាការសម្រេចពីទំហំនៃការដក ហូតទោសសាកល្បង(មួយផ្នែកឬទាំងស្រុង) ហើយលើក យកទោសអនុវត្តទោសដែលបានប្រកាសប្រឆាំងនឹងខ្លួន។
អនីតិជន.ក្នុងករណីនៃការព្យួរទោសសាកល្បង មានតែកាតព្វកិច្ចដោយឡែកមួយចំនួន ប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចអនុវត្តចំពោះអនីតិជន(មាត្រា១៦៥)គឺ៖
១.ទទួលការបង្ហាត់បង្រៀន ឬបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ។
២.ស្ថិតនៅទីកន្លែងមួយជាកំណត់។
៣.ដាក់ខ្លួនអោយពេទ្យពិនិត្យ ឬព្យាបាល។
៤.ជួសជុលព្យសនកម្មដែលបណ្តាលមកពីបទល្មើស ទៅតាមធានធានរបស់ខ្លួន។
៥.បង្ហាញ់ភស្តុតាងបញ្ជាក់ថាខ្លួនបងទឹកប្រាក់ដែលជំពាក់ ជូនរដ្ឋរួចហើយ តាមលទ្ធភាព នៃធនធានរបស់ខ្លួនបន្ទាប់ពីការផ្តន្ទាទោស។
៦.មិនត្រូវបង្ហាញមុខនៅកន្លែងខ្លះ។
៧.មិនត្រូវសេពគប់ទីកន្លែងលក់ភេសជ្ជៈស្រវឹង។
៨.មិនត្រូវសេពគប់ជាមួយបុគ្គលខ្លះ ដោយឡែកជាមួយសហចារី អ្នកផ្តើមគំនិត អ្នកសមគំនិត ឬជនរងគ្រោះនៃបទល្មើស។
៩.មិនត្រូវកាន់កាប់ ឬយកតាមខ្លួននូវអាវុធ គ្រឿងផ្ទុះ និងគ្រប់រំសេវគ្រប់ប្រភេទ។
សំណួរ-​ក្នុងករណីខ្លះតុលាការ​សម្រេច​​​ព្យួរទោស។តើ​​ការព្យួរទោស​​មាន​ន័យ​ដូចម្តេច?
ការព្យួរទោស (​មាត្រា ១០៤ ដល់ ១៣៥) មានន័យថា ជនល្មើស គឺ​ពិត​ជា​មាន​ពិរុទ្ធភាព ហើយ​ចៅក្រម​បាន​ប្រកាស​ផ្តន្ទាទោសក៏ប៉ុន្តែទោស​នេះ​​មិនត្រូវ​យក​ទៅ​អនុវត្ត ​ទេ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្នុងករណី​បទហិង្សា​ដោយចេតនា​ ចៅក្រម​​ប្រកាស​ថា ជនល្មើស​ពិត​ជា​មានទោស ហើយ​ត្រូវ​​ផ្តន្ទាទោស​ដាក់ពន្ធនាគារ រយៈពេល ១ឆ្នាំ និង​ពិន័យ​ជា​ប្រាក់ ២លាន​រៀល។ ប្រសិន​បើ​ចៅក្រម​សម្រេច​ព្យួរទោស​នេះ មានន័យថា ពិរុទ្ធជន​មិន​ត្រូវ​ជាប់ពន្ធនាគារ​ទេ គឺ​អាច​មាន​សេរីភាព​ធម្មតា។ លុយពិន័យ​ក៏​​អាច​ត្រូវ​ព្យួរ​ដោយ​មិន​បាច់​បង់ដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការព្យួរទោស គឺ​មាន​សុពលភាព​តែទៅលើ​ទោស​ព្រហ្មទណ្ឌ​ប៉ុណ្ណោះ។ បើសិន​ជា​ត្រូវ​មាន​សំណងជំងឺចិត្ត ដែល​ត្រូវ​បង់​ទៅ​ឲ្យ​ជនរងគ្រោះជនល្មើស​ត្រូវ​តែ​បង់​ទោះបី​ជា​ត្រូវ​ ព្យួរទោស​ក៏ដោយ។
ក្នុងពេល​ព្យួរទោស បើ​សិន​ជា​ទណ្ឌិត​មាន​ប្រព្រឹត្ត​បទល្មើស​អ្វីណាមួយផ្សេងទៀត ការព្យួរទោស ​នឹង​ត្រូវ​បញ្ចប់ ហើយ​ទោស​នឹង​ត្រូវ​ចាប់អនុវត្ត​ទាំងស្រុង។ ម្យ៉ាងទៀត ទោស​ដែល​ត្រូវ​ព្យួរ ក្នុង​បទល្មើស​មុន មិនត្រូវ​យក​មកលាយឡំ​គ្នា​ ជាមួយ​ទោស​បទល្មើស​ក្រោយនេះទេ ព្រោះ​​​ជា​បទល្មើស​ពីរដាច់ពីគ្នា ដូច្នេះ ជា​ទោស​ពីរ​ដាច់ពីគ្នា។ ទោស​បទល្មើស​មុន ចៅក្រម​សម្រេច​រួចហើយ គ្រាន់តែ​មិនទាន់​អនុវត្ត ដូច្នេះ ត្រូវ​យក​មកអនុវត្ត។ ចំណែក​បទល្មើស​ក្រោយគឺ​អាច​មាន​ទោស​ផ្សេងទៅតាម​ការ​សម្រេច​របស់ចៅក្រម។ ការព្យួរទោស​អាច​ជា​​ការព្យួរទោស​ទាំងអស់ ឬ​ក៏​ព្យួរ​មួយផ្នែក។ ឧទាហរណ៍ ត្រូវ​ជាប់ពន្ធនាគារ ១​ឆ្នាំ ប៉ុន្តែ ព្យួរ ៩ខែ ហើយ​ ៣ខែ​ទៀត​ត្រូវ​អនុវត្ត​ធម្មតា។
អាច​ជា​ការព្យួរទោស​ធម្មតា ឬ​ក៏​ជាការ​ព្យួរទោស​សាកល្បង។ បើជាការព្យួរទោស​ធម្មតា ពិរុទ្ធជន គឺ​អាច​រស់នៅ​ក្រៅឃុំ ដោយ​មាន​សេរីភាព​ធម្មតា។ បើ​សិន​ជា​ការ​ព្យួទោស​សាកល្បង ជនល្មើស​អាច​ស្ថិត​នៅ​ក្រៅ​ពន្ធនាគារ​ដែរ ប៉ុន្តែ ត្រូវ​ស្ថិត​ក្រោម​វិធានការ​ត្រួតពិនិត្យ និង​ត្រូវ​គោរព​នូវ​កាតព្វកិច្ច​ដោយឡែក​ណាមួយ ទៅ​តាម​ការកំណត់​របស់​ចៅក្រម នៅ​ក្នុង​រយៈពេល​សាកល្បង ដូចជា៖

• ត្រូវ​មកបង្ហាញ​ខ្លួន នៅពេល​ដែល​មាន​ដីកាកោះ​របស់​ព្រះរាជអាជ្ញា
• ត្រូវ​ជូនដំណឹង​អំពី​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​អាសយដ្ឋាន ឬ​ផ្លាស់ប្តូរ​មុខរបរ
• ត្រូវ​សុំ​ការអនុញ្ញាត​ពី​ព្រះរាជអាជ្ញាជាមុន មុននឹង​ធ្វើ​ដំណើរ​ចេញ​ទៅ​បរទេស ។ល។  (មាត្រា១១៩ និង​មាត្រា ១២០ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)

ម្យ៉ាងទៀត កាតព្វកិច្ច គឺ​អាច​ជាកិច្ច​ ដែល​ជនល្មើស​ត្រូវ​តែ​ធ្វើ ឬ​អាច​ជា​បម្រាម ដែល​ជនល្មើស​មិនត្រូវ​បំពាន។
សំណួរ-​តើ​ក្នុងករណីណាខ្លះដែល​ចៅក្រម​អាច​ប្រកាស​ព្យួរទោស​បាន?
ការព្យួរទោស​ធម្មតា​អាច​ប្រកាស​ទៅបានគឺ​ត្រូវ​គោរព​ទៅតាម​លក្ខខណ្ឌពីរ៖
លក្ខខណ្ឌ​​ទាក់ទង​នឹង​ជនល្មើស(មាត្រា១០៦)
ចៅក្រម​អាច​ប្រកាស​ព្យួរទោស​បាន លុះត្រា​តែ ក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំ​មុន​អំពើ​ល្មើសនេះ ជនល្មើស​ មិន​ធ្លាប់​មាន​ការផ្តន្ទាទោស​ពីបទល្មើស​ណា មួយផ្សេងទៀត។
ឧបមាថា កាល​ពី ៤ឆ្នាំមុន ជនល្មើស​ធ្លាប់​ប្រព្រឹត្ត​បទល្មើស​អ្វី​មួយ ហើយ​ត្រូវ​បាន​តុលាការ​កាត់ទោស​ជាស្ថាពរ​រួចហើយ ស្រាប់តែ ៤ឆ្នាំក្រោយ ប្រព្រឹត្ត​បទល្មើស​ណាមួយ​ទៀត។ សម្រាប់​បទល្មើស​លើកក្រោយ​នេះ ចៅក្រម​មិន​អាច​ប្រកាស​ព្យួរទោស​បានទេ។
លក្ខខណ្ឌ​ទាក់ទង​នឹង​ប្រភេទ​ទោស(មាត្រា១០៧)
​ចៅក្រម​អាច​ប្រកាស​ព្យួរទោស​បាន លុះត្រា​តែ​ទោស​ជាប់ពន្ធនាគារ​​​មាន​រយៈពេល​មិនលើស​ពី ៥ឆ្នាំ៕

ឯកសាពិគ្រោះ

សៀវភៅនីតិព្រហ្មទណ្ឌ និង ក្រមព្រហ្មទណ្ឌថ្មី (លោកសែ វ៉ែង)
វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ http://www.khmer.rfi.fr(សេង ឌីណា)